დღეობა - 1. ვისიმე სახელი  ან დაბადების დღე ; 2.(  ძვ  . )  ამა თ უ  იმ   წარმომადგენლობა ოდ გენთან       დაკავშრებული საეკლესიო გრძნობა         

   

 ე

   ეზოსმოძღვარი - ძველი საქართველოს სამეფო სახლის გამგებელი                

  ეთერი -  ( ბერძ .)1. ორგანული ნივთიერება .   უფერო აქროლადი სითხე ; 2.                             გარემომცველი საჰაერო სივრცე .                                                             ეკვდერი   ( ბერძ .) მცირე სამლოცველო ეკლესიასთან .   

  ემცხეთა - შემთხვევითი შემთხვევისაგან შეკრთომა ; ელდა დაეცა .                      ენამზე      -    ( ენამზისა ) წარმტაცად მოლაპარაკე .   ენამჭევრი , მჭევრმეტყველი .                                                                          

  ენამზეობა - ენამზის თვისება .          

 ენაჭარა  - ენის ენის ჭარტალი შეუძლია , ჭორიკანა .         

ენდროსფერი        - მშრალი წითელი .    

ენკენისთვე - სექტემბრის ძველი ქართული სახელწოდება .             

ეპისკოპოსი - ( ბერძ ) ეპარქიის მეთაური ან მისი თანაშემწე მღვდელმთავარი . ერგასი-ორმოცდაათი.           

 ერისიონი - ( საბა ) ცისიერი , მთის თავს ზეით .      

ეროსი - ძველბერძნული ღმერთი სიყვარულისა .      

 ერქვანი - 1 გუთანი ; ( 2 ). გუთნისური სახელობის საქართველოს ზოგად      

      (იხილეთ აგრეთვე :)          

ესიტყვება  -  ესაუბრება  .      

ეტრატი  -  ძველი  საგანგებოდ  დამუშავებული  ტყავის ფურცელი,   საწერად

ეგუთი  -  (  კუთხ  .)  ხალხია  ,  რაც  ეფრემვერდი  ;  ასტროლოგიური                                        (  ვარსკვლავთრიცხველების  )  წიგნი                                          

 ექსტაზი  -  ბერძ  .)  (ი  აღგზნება  ,  აღფრთოვანება  ,  აღტაცება.

 ეჩო         -      ხის სათლელი იარაღი. პირბრტყელი  და თოხივით მოხრილი.

 ეჯიბი   -   (არაბ.) ერთ – ერთი დიდმოხელეთაგან ქართველი მეფის სასახლეში  

ვ

ვარდის კაჭაჭი       -   ბალახოვანი მცენარე .

ვარსკვლავითმრიცხველობა  -    ( ძვ .) ხალხია , რაც ასტრო ნომია.

( საბა ). ვარხვი - წყლის ფრინველი .                                                                    

ვაშკარანი       -    ( ძვ .) დიდი ბოღჩა , სხვადასხვა ნივთების ,   

                              ქსოვილების ჩასალაგებლად

ვაჰვუ მესერბუნ - ( ოსურად ) ვაი , თავს თავს .      

ვეგეტაცია        -     ( ლათ .) მცენარის მშენებლობის პროცესი .

ვერცხმკედით     -     ვერცხლის ძაფით .

ვერძი     -    მამალი ცხვარი .

ვიგრი       -    ( ძვ .) „ ნიანგი “ ( საბა .).

ვინძლო      -     წასაქეზებელი , გასაფრთხილებელი სიტყვა . ნიშავს : აბა, შენ                            იცი ! ეგებ , შეიძლება , კარგად მოიქცეს .                       

ვირგლა       -     დიდი  ,  უშნო  ,  ტლანქი  და  თან  ბრიყვი  ვინმე  .                     

          

ზ

   ზადი    -      ნაკლი , წუნი.

 ზათქი      - ძლიერი , გამაყრუებელი ხმაური  

ზანდუკი     -   (არაბ.) 1. ხალხია, რაც სკივრი. (სახურავიანი ხის ყუთი). მცირე   საოჯახო   ნივთების ტანსაცმლის შესანახად; 2. (ძვ.) არჩევანი  წიგნისა.                                                                                                          

ზანზალაკი      -     პატარა ზარი.                                                                                                                                                         

ზარაფხანა     -        (არაბ. – სპარ.) (ძვ.) „სახლი, სადაც   ფულს ჭრიდნენ“.       

                                                                                                     

 ზარდახანა -    (არაბ. – შესანიშნავ სპარ.) (ძვ.) საომარი აღჭურვილობის ნანახი   სახლი .                                                                                              

 ზარმელი   -         (ძვ) ჭამის ჯერი სამხარსა და ვახშამს შორის

ზეგანი      -  1. ვაკე ადგილი მთაზე, მაღლობზე; 2. ვაკე (ან მცირე    გორაკებიანი ადგილი ზღვის  დონიდან 200 მეტრზე.                                                                                                    

 ზეზი    -            (ძვ.) ძვირფასი ქსოვილი.

ზეთავი    -         თავი, თავი.

ზიმზიმი   -    ჩოჩქოლი, ჟრიამული, ზრიალი.

 ზისცვარი    -    მცენარეული საკვები.

 ზლუქუნი - გულამოსკვნილი, ხმამაღალ ტირილი. ზმნება - სიზმარი, მოლანდება, ჩვენება.                                                                              

ზმანება - სიზმარი, მოლანდება, მოჩვენება

      

თ

                             

   თავადიციხე   - ციხესიმაგრის მთავარი ნაწილი, ციხე- ბურჯი.                                                                                                     

თუთუხი   -  ხორბლის თავში, მრავალრიცხოვანი, თავთავის ფხიანი   

                          მრავალმარცვლიანი, თავთავი ფხიანი აქვს.                                                                                            

 თავკიდური      -      შენობის საძირკვლის კუთხეში სიმაგრისთვის                                                 ჩატანებული სიმაგრისთვის    დიდი ლოდი                                              

თავმოთნე  -  თავმოყვარე, ამაყი.                                                                

თალგამი     - მცენარეული მცენარე, აქვს მოყვითალო ან თეთრი გამსხვილებული კანი თავისებური გემოსი.        

თანამეცხედრე     -       (ძვ.) ცოლი.

თაჯი                    -      (არაბ.) (ძვ.) სამეფო გვირგვინი.

 თეთრი               -       ძველი ვერცხლის ფული.

 თეთრყირმიზი      -       (პოეტ.) თეთრ-წითელი, ლამაზი.

 თელგამიანი       -        ჩირქიანი.

თემშარა                -         სოფლის შარაგზა. 

 თვალი                -        ოთახი.

 თვისტომი          -      თავისი ტომის, თავისი გვარის ადამიანი.

                                       ნათესავი

 თივთიკი             -      1. თხის ცხვრის, სიასამურის, კვერნის  და

                                  ზოგი  სხვა ცხოველის  წვრილილი და ნაზი                                                                                      

                                  ბალანი; 2. ამ ბეწვისგან  დამზადებული ქსოვილი.                                                                  

 თითისტარი        -    თავსა და ბოლოში წვრილი, ქვედა ნაწილში

                                    გამსხვილებული ჩხირი, რომლის ბზრიალით                                                                     

                                 ძაფს ართავენ.

 თილისმა    -        (არაბ.) 1. რაიმე პატარა ნივთი, რომელსაც ცრურწმენით,

                                თითქოს  ადამიანისთვის ბედნიერების,  წარმატების,                                                                

                                გამარჯვების მოტანა შეუძლია; 2. იგივეა, რაც ჯადო.        

თურმანიძეები  -   უძველესი დროიდან ცნობილი ხალხური მკურნალთა  

                                  საგვარეულო.

 თურქები    -         თურქების ძირითადი მოსახლოება.

თქორი       -        წვრილი წვიმა.                                                                                                                                                                         

                                                                                                                                        

                                                                                     

      

                   .                                                                     

                                                                                

  

                                                                                                                       

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                   

                                                                                                                              

                                                                    - .                                                                        

ი

 იაბო                  -           დაკოდილი ცხენი,–ლაფშა.

იავარყოფა     -        (ძვ) სახელი იავარყოფს ზმნის მოქმედებისა

იავარყოფს     -           (ძვ) აოხრებს, აიკლებს, გაანადგარებს.

იაფუხები     - (ფხოვური) თაფლისგან შეზავებული ლელანგო. ნამცხვარი.                                                                        

იახსარი   -   (იახსრისა) თუშების, ფშაველებისა და  ხევსურების ძველი                                                                           

                      წარმართული ღვთაება.                 

იბერიელები -თაება,იბერიის(ძცელი აღმოსავლეთ საქართველოს)ძირითადი მოსახლეობა.ქართველების ისტორიული სახელწოდება.

იგავმიუწვდომელი - ზღაპრული,ენით უთქმელი.

ინგილოები -რომლებიც ცხოვრობენ საინგილოში(ამჟამად აზერბაიჯანში).

იოგი -(ხევს.დიალექტი)სახსარი.

ისრიმი -მკაფე იმწიფარი ყურძენი.

იფნა-მცენარე,ხე.         

 

კ

                                     

კალმუხის ქუდი -ცხვრის ბეწვის ქუდი,ბოხოხი

კანკელი -ეკლესიაში ჩარჩოებიანი ტიხარი,რომიც გამოყოფს საკურთხეველს

კაპარჭი -ისრების ბუდე,საისრე.

კარიბჭე -ციხე-ქალაქის სასახლის ტაძრის მთავარი შესასვლელი.

კარის ეკლესია -მეფის,დიდებულის სასახლესთან აგებული ეკლესია.

კარისალაგი - ზღრულბლი(სახლისა)

კარნიზი -(გერმანული)სარკმელს,სახურავს შემოყოლებული ვიწრო სამკაული,არშია.

კატაბარდი -ტყე შინა ბუჩქი.

კატარღა -ძველბერძნული ნავი

კატეპანი -,ბიზანტიელი ჯარის უფროსი ან პროვინციის განმგებელი ქართული ქრონიკის,,კატაბანი''

კაჩხა -კაპიანი საკიდარი.

კაჭაეი -ხმელი შამბის ღერო.

კბოდე -მიუდგომელი კლდოვაბი ნაპირი.

კეთრი -კანის უკურნებელი,გადამების დაავადება.

კეისარი -(ისტ.)იმპერატორის ტიტული ძველ რომში.

კელობა -კოჭლობა.

კენარი -მოხდენილი აღნაგობა.

კენჭაობა -ფარიკაობა.

კესონი -,,თაღოვანი ჭერი''.

კვერნა -მტაცებელი ძუძუმწოვარუ ცხოველი.აქვს წაბლისფერი ძვირფასი ბეწვი.

კვირაძალი -(ძვ)კვირა დღის წინა საღსმო,შაბათ საღამო.

კვირისთავი -მუხლის თავის პატარა მრგვალი ძვალი.

კირთება -მძიმე მონობა.

კირითხრო -კალატოზი

კორჩხიბი -1.ზოდიაქო მაისის;მყწუკი(მჭამელი);3.წისქვილის ლითონის საპყრობი.

კლერტო -ყურძნის ღერი,მდელოა მწვანე.

კონკილა -ურმუს თავქვეშ შესაყენებელი ქეთი.

კოპალე -ერთ-ერთი ფსევდონიმი წმ.გიორგისა.

კოპიტი -(კუთხ.)იგივეა,რაც იფანი;საშვალო სიმაღლის ან მაღალი ხე.

კოჭი -მოკლე,მომცრო სართული.

კოჭობი -მცირე ქოთანი

კრაველი -კრავის,ბატაკნის მატყლი

კურაპალატი -ბიზანტიელი დიდებული,ხანაც კარისკაცი დიდფეოდალთაგანი.ამ ტიტულს ღებულობენ X-XI ს.ს ბიზანტიელის ტახტის მემკვიდრენი,საქართველოსა და სომხეთის მეფენი.

კურთხევა -(ეკლ.)1.სასულიერო პირის მიერ დალოცვა(ადამიანისა,ხალხისა,სუფრისა)ჯვრის გადასახვით.წყლის კურთხევა; 2. დამტკიცება(მღდვლად,მეფედ)

კუსტოსი -დარაჯი,ზედამხედველი.

  

ლ

                                                                                    

ლავგარდანი -1.შენობის კედელზე ან ჭერზე შემოვლებული არშია; 2.კედლის კიდეზე გადმოშვერილი გაყინული თოვლი.

ლაზები -იგივეა,რაც ჭანები.

ლაზიკა -ლაზეთი,ლაზების საცხოვრებელი მხარე.მისი დიდი ნაწილი თურქეთშია მოქცეული.

ლაინი -(ძვ.) შინ ნაქსოვი ბამბის ქსოვილი,მუქლურჯად შეღებილი.

ლაინისფერი -მუქი ლურჯი

ლამიყლაპია -ჭაობის ფრინველი ერთგვარი.

ლანგარი -დიდი ბრტყელი თეფში,მრგვალი ან ოვალური,სუფრაზე რეგიონის მისატანად.

ლაპი - ზოგადი ფრინველის(მაგ. ხოხბის,კაკბის,გნოლის)ბარტყი.

ლასტი -ჩელტი,წკლები დაწნული რამ.

ლატნები -წვრილი და გრძელი(საბა).

ლაქაში -ჭაობის მრავალწლოვანი მცენარე.

ლაშო -პირი,დრუნჩი,დიდი ტუჩები ადამიანია.

ლაშქარა -მრავალწლოვანი ბალახოვანი მცენარე.

ლეგიონ -(ლათ)იგივეა,რაც პოლკი.

ლელანგო -ნამცხვარი.

ლელი -ჭაობის მრავალწლოვანი ბალახოვანი მცენარე.

ლელიანი -ლელით დაფარული ადგილი.

ლენცოფა -შხამიანი მცენარე.

ლეღმა -ყინული,რომელიც დნობას უსაფრთხოდ.

ლიბრი -თეთრი ლაქა თვალის გუგაზე,ბისტი; 2.ლირჯი მოიისფრო(საბა).

ლილოჭრელი -იგივეა,რაც ლილო; 1.ალაგ-ალაგ დამდნარი თოვლი 2.აჭრელებული მინდორი.ადგილი (ჩრდილებით,ნაირ-ნაირი ყვავილებით).

ლიქნა -ფლიდობა,ფარისევლობა.

ლოდსატყორცნი -(ისტ.)საომარი მოწყობილობა,რითაც ლოდს ისროდნენ.

ლომგული -ძალიან გულადი,უშიშარი კაცი,ვაჟკაცი.

ლომგულოვნება -ლომგულის თვისება.

პინარისფერი -იგივეა,რაც ხანჭკოლა,პარკოსანი ლო მცენარე.

ლუსკუმა -(ძვ.)ზანდუკი,კიდობანი.ბუდე ჯვრისა,ან ხატისა,ამ სარკოფაგი.

 

მ

                                                                                   

მადევარი -მონადირე ძაღლი

მალესმრბოლი -ჭენებით მავალი.

მალემსრბოლი -(ძვ.)პირი,რომელიც იგზავნებოდა შორეულ სახლში საქმიანი ქაღალდების ან ცნობილი სასწრაფოდ გადასაცემად.

მამამძუძე -(ძვ.) გამზრდელი მამაკაცი.

მანდატურთუხუცესი -მოლარე,სამეფეო საგანძურის გამგებელი,ხაზინადარი.

მანდატური -ხელარგნოსანი მეფეთა თანა მიღმა მდეგი.

მანეული -საშვალო სიმაღლის ხე

მარბიელი -თარეში

მარგილი -ხე,წვერწათლილი დასარჭობი.

მარეკი -ნადირის მომრეკი

მართლმორწმუნე -ამა თუ იმ რელიგიის დოგმების ზუსტი დაცვა.

 მარიხი - პლანეტა მარსი

მარმაში - თხელი, გამჭვრვალე ქსოვილი

მარქაფა - სათადარიგო

მარჩბივი - ტყუპი

მატიანე - ისტორია

მაფრაშა - ფარდაგის მსგავსი ქსოვილისაგან შეკერილი ტომარა

                   ლოგინისა და ტანსაცმლის გადასატანად.

მაყალი - ნახშირის გასაჩაღებელი თავღია ღუმელი

მაშია - ქალის საზაფხულო ტანსაცმელი ან ქოშის მსგავსი ფეხსაცმელი

მაშხალა - გასანათებელი საშუალება

მაცნე - ამბის მიმტანი. შიკრიკი

მახვეწარი - მლოცველი

მაჯაგანი - ტყავის მოსაქნელი რკინა

მაჰმადიანობა - რელიგია, რომელიც დააარსა მუჰამედმა

მდოგვი - ერთწლიანი მცენარე

მეაბჯრე - იგივეა, რაც საჭურველმტვირთველი

მედავითნე - დავითნის მკითხველი

მეითარი - მეძაღლე